|
میانبر عمران تحقیق پروژه مقاله پایان نامه درباره وبلاگ به وبلاگ من خوش آمدید آخرین مطالب
آرشيو وبلاگ نويسندگان جرثقیل ها آشنایی – در بعضی موارد به ویژه در تونلهای مورب، کشش واگونها در روی خط آهن با استفاده از جرثقیل و کابل انجام می گیرد. برای حمل و نقل واگونها به وسیله جرثقیل می توان از یک یا دو رشته کابل و از یک کابل بی انتها استفاده کرد.
از جرثقیل یک کابله برای بابربری در سطوح شیب دار استفاده می شود. زیرا با این وسیله، فقط می توان واگونها را به طرف جرثقیل کشید و حرکت واگو.نهای خالی، در اثر نیروی وزن انجام می گیرد، در مواردی که در سطوح افقی از این نوع جرثقیل استفاده شود، واگونهای خالی را بایستی به وسلیه دست جا بجا کرد.
اگر جرثقیل دارای دو استوانه و دو رشته کابل باشد، با آن می توان واگونهای پر و خالی را به طور همزمان جابجا کرد. بطوریکه دیده می شود، دستگاه دارای دو استوانه هم محور است و در هر مورد، واگونهای پر به طرف جرثقیل کشیده می شود و واگونهای خالی در اثر وزن خود، به طرف پائین سطح شیبدار حرکت می کنند. با استفاده ائز یک کابل بی انتها، که به دور دو استوانه پیچیده شده است، می توان حرکات واگونها را در روی ریل در سطوح افقی نیز تأمین کرد.
در مواردی که از ذو رشته کابل و یا کابل بی انتها استفاده می شود، تونل حتماً بایستی دارای دو رشته خط آهن باشد که از روی یکی از آنها واگونهای پر و از روی دیگری واگونهای خالی حرکت کنند.
قسمتهای مختلف جرثقیل – مهمترین قسمت های جرثقیل عبارت از موتور، جعبه دنده، استوانه، ترمز و کابل است که در زیر به شرح آنها می پردازیم.
الف – موتور – موتور جرثقیل بسته به موقعیت کاربرد آن، ممکن است از نوع الکتریکی، دیزلی یا هوای فشرده باشد. در معادن زغال حاوی گاز و گرد زغال، از نظر رعایت اصول ایمنی، معمولاً نوع هوای فشرده را به کار می برند. و مجموعه موتور، جعبه دنده و استوانه را روی پی بتونی در محل نصب می کنند. با استفاده از موتورهای الکتریکی ضد جرقه، می توان جرثقیل های برقی را نیز در معادن زغال گازدار به کار برد. بدیهی است در معادن فلزی استفاده از انواع برقی باصرفه تر است.
ب-جعبه دنده – از آنجا که معمولاً سرعت موتورها زیاد است، لذا برای کاهش سرعت و امکان انتخاب سرعت های مختلف برای استوانه، از جعبه دنده استفاده می کنند. بدین ترتیب نیروی موتور از طریق جعبه دنده مبه استوانه منتقل می شود.
ج-استوانه-استوانه قسمتی از دستگاه است که کابل به دور آن پیچیده شده و بدین ترتیب گردش این استوانه باعث کشیده شدن کابل می شود.
د-ترمز-استوانه در دو طرف دارای لبه هائیست که در زیر آن کفشک های ترمز قرار دارد و با فشار دادن اهرم ترمز، کفشک ها به این قسمت از استوانه می چسبد و باعث توقف آن یم شود.
توقف و چرخش جرثقیل توسط یکنفر متصدی انجام می گیرد.
هـ - کابل – کابل از جمله مهمترین اجزاء جرثقیل است و بایستی به طور دایم مورد بررسی قرار گیرد.
کابل از مفتول های فولادی که به یکدیگر پیچیده شده اند تشکیل می شود. برای رعایت اصول ایمنی، کابل ها را بایستی مرتباً بررسی و در صورتیکه دارای زدگی باشد، آنها را تعویض کرد.
تأسیسات ویژه خط جرثقیل – برای اینکه ضمن کار جرثقیل، کابل به ریل و تراورس مالیده نشود و از بین نرود، در فواصل لازم بایستی تعداد قرقره های هدایت کننده در سطح خط آهن نصب کرد، همچنین در مواردی که ریل خمیده باشد، برای جلوگیری از سایش کابل به دیوارها، از قرقره های هرزگرد استفاده می کنند.
جرثقیل های برقی – هیدرولیکی – امروزه برای استفاده در قسمتهای مختلف معدن، جرثقیل هایی ساخته شده است که با یک موتور هیدرولیکی کوچک کار می کند و این موتور هیدرولیکی، خود به وسیله موتور الکتریکی تغذیه می شود.
این دستگاه سبک و قابل حمل و نقل است و در ضمن قدرت زیادی دارد و به آسانی می توان آنرا جابجا کرد. از این دستگاه علاوه بر حمل و نقل در تونلهای مورب، در نقاط دیگری از معدن نیز می توان استفاده کرد که موارد استعمال آن به طور ساده در شکل 20 نشان داده شده است.
دکل ها
در معادنی که به وسیله چاه گشایش یافته اند، باربری در چاه، آخرین مرحله باربری در داخل معدن را تشکیل می دهد.
بطوریکه در مبحث روشهای استخراج خواهیم دید، پس از حفر چاه، در افق های مختلف، اقدام به حفر تونل می کنند و بدین ترتیب، طبقات مختلف معدن را احداث می نمایند.
محل تلاقی تونل ها با چاه با به نام پذیرشگاه می خوانند و در این نقاط، مواد موجود در واگونها یا نوار باربری، به داخل قفس های چاه می ریزد (یا اینکه واگونها مستقیماً واترد این قفس ها می شوند) و توسط آسانسور به بالا کشیده یم شود. در بالای دهانه چاه مواد از درون قفسها به داخل بونکرهای بیرون معدن تخلیه می شود و از درون آن به داخل کامیونهای معدنی ریخته شده و توسط آنها به کارخانه کانه آرائی حمل می شود.
وسائل حمل و نقل در چاه – مهمترین وسائیل جمل و نقل در چاه، دکل، جرثقیل، کابل و قفس است که در زیر به شرح آنها می پردازیم:
الف-دکل-دکل، ساختمان برج مانندی است که در بالای چاه نصب می شود. دکل ممکن است از قطعات فولادی با نیمرخ مخصوص و یا از بتن مسلح ساخته شود.
دکل بتنی معمولاً در مواردی به کار می رود که مدت بهره برداری از چاه طولانی و میزان حمل و نقل روزانه نیز زیاد باشد. دکلهای بلند را معمولاً از فولاد می سازند.
در بالای دکل، تعدادی قرقره وجود دارد که کابل جرثقیل از دور آنها عبور می کنند و بدینوسیله حرکت قفس ها را در داخل چاه ممکن می سازد. قرقره ها معمولاً یکپارچه ساخته می شود و در بعضی موارد از قطعات مجزائی که به وسیله پیچ به یکدیگر متصل شده اند تشکیل می شود.
قطر قرقره بستگی به مشخصات باربری دارد و در بعضی موارد ممکن است به 4 الی 5 متر نیز برسد.
ب-جرثقیل-ساختمان جرثقیل چاه نیز مشابه جرثقیل هائیست که قبلاً بررسی شد و قسمت های اصلی آن را موتور، جعبه دنده، استوانه و ترمز تشکیل می دهد. جرثقیل را در ساختمان مخصوصی در کنار چاه نصب کرده و برای هدایت آن، وسایل کنترل نصب می کنند.
معمولاً هر جرثقیل دارای عمق نمائی است که در هر لحظه موقعیت قفس ها را در داخل چاه نشان می دهد. همچنین وسیله دیگری وجود دارد که به طور خودکار قسمتهائی را که بایستی سرعت جرثقیل در آنجا کم شود نشان می دهد. از جمله وسایل دیگر جرثقیل می توان سرعت سنج آنرا نام برد.
ج-کابل – ساختمان کابل این نوع جرثقیل ها نیز مشابه آنهائیست که قبلاً بررسی شد و با توجه به اهمیتی که کابل از نظر ایمنی دارد، همواره بایستی مورد بررسی دقیق قرار گیرد. اصولاً پس از زمان معینی، کابل جرثقیل را ولو اینکه سالم باشد، تعویض می کنند.
د-قفس-قفس وسیله ایست که کابل های جرثقیل به سقف آن متصل است و به وسیله آن مواد معدنی و افراد حمل و نقل می شوند.
قفس در انواع مختلف ساخته می شود. اگر بخواهند مستقیماً واگونها را در داخل قفی حمل کنند، در کف آن رسل نصب کرده و بسته به ظرفیت قفس، یک یا دو واگون را به داخل آن هدایت می کنند و آنرا بالا می کشند.
برای حمل مواد معدنی، قفس های مخصوصی به نام اسکیپ وجود دارد. مواد معدنی از بالا به داخل این اسکیپ ها ریخته شده و برای تخلیه آن، دری وجود دارد که با باز کردن آن، مواد از زیر آن تخلیه می شود.
برای اینکه قفس ها با نیروی کمتری کشیده شود، معمولاً دو قفس به وسیله کابل به یکدیگر مربوط اند و با بالا رفتن یکی، دیگری پائین می آید و بدین ترتیب وزن خود قفس و واگونها خنثی شده و برای حرکت دادن قفس نیروی کمتری لازم می شود.
برای رفت و آمد در داخل چاه قفس های مخصوصی وجود دارد. در بعضی موارد از قفس هائی که برای حمل واگونها ساخته شده، برای رفت و آمد کارکنان نیز استفاده می شود.
نحوه باربری در داخل چاه – در مواردی که واگون های جاوی مواد معدنی مستقیماً در داخل قفس ها قرار می گیرند، در کنار قفس یک خط رابط وجود دارد که در پذیرشگاهها آنها را به حالت افقی قرار می دهند. واگونها پس از عبور از روی آن، در داخل قفس جای می گیرند. در بالای چاه نیز به کمک این خط ربط، واگونهای خالی را به داخل قفس می فرستند و واگونهای پر را از طرف دیگر خارج می کنند. برای اینکه حرکت واگونها به هنگام ورود و خروج از قفس به راحتی انجام شود، وسایل مخصوصی موسوم به کشنده واگون تعبیه می کنند که واگونها را به طرف قفس می راند.
در مواقعی که حمل مواد مهدنی به کمک اسکیپ انجام می گیرد، در پذیرشگاه، بونکر مخصوصی احداث می کنند که مواد معدنی از داخل واگونها به درون آن تخلیه می شود. در سر چاه نیز مواد داخل اسکیپ به درون بونکر دیگری تخلیه می شود و به وسیله این بونکر و با استفاده از یک نوار نقاله، می توان آنرا در کامینوهای معدنی بارگیری کرد.
پ-باربری ریلی در راه مورب
ماده 238-باربری با واکن در راه مورب باید حتماً به وسیله کابل انجام شود. چرخ چاه دستگاه بابربری باید بطور محکم و در محل مناسب در بالای راه مورب نصب شده باشد.
ماده 239-در راه مورب در صورت خروج واگن از خط باید پس از حصول اطمینان از بسته بودن ترمز چرخ چاه واگن را از بالا وارد راه مورب کرده و به کمک چرخ چاه دستگاه باربری باید بطور محکم و در محل مناسب در بالای راه مورب نصب شده باشد. و به کمک چرخ چاه دوباره روی خط قرار داد. شروع مجدد کار باید پس از اطمینان از این که افراد در محل های امنی قرار گرفته اند انجام گیرد.
ماده 240-چرخ چاه باید دارای ترمزی باشد که در حال توقف بسته بماند و متصدی آن نباید به هیچ عنوان بدون این که چرخ چاه را از منبع انرژی مجزا کرده باشد محل خدمت ترک را ترک نماید.
ماده 241-پذیرگاه بالایی راه مورب باید دارای نرده مناسبی باشد که مانع از حرکت خودبخود واگنها به راه مورب گردد. بازکردن نرده باید بعد از حصول اطمینان از این که واگنها به کابل بسته شده انجام گیرد.
ماده 242-بین پذیرگاهها باید وسیله تبادل علائم وجود داشته باشد.
ماده 243-در گالریهای شیب دار، هنگام کار دستگاههای باربری (مانند جرثقیل و غیره) نزدیک شدن افراد متفرقه ای که در کار دستگاهها دخالتی ندارند به محوطه ای که در آنجا واگن ها از سیم بکسل یا زنجیر جدا و تخلیه می گردند ممنوع است و به این منظور باید در محل فوق الذکر تابلوی مخصوص نصب نمایند.
ماده 244-برای واگن ها و شاسی هایی که ناچار به توقف در سطح شیب دار گالری می باشند پیش بینی موانع ایمنی و اتصال مستحکم آنها به سیم بکسل الزامی است.
ماده 245-حمل مواد معدنی در معادن بوسیله سطل دستی و کوله بار و امثال آم ممنوع است.
ت-باربری در چاه
ماده 246-دهانه چاه بادی در تمام ساعات کار بقدر کافی روشن و دارای نرده مجهز به درهای مناسب باشد.
ماده 247-اگر عمق چاه به اندازه ای باشد که ارتباط مستقیم بین متصدیان پذیرگاه هیا مختلف چاه به وسیله صدای افراد بطور واضح برقرار نشود باید این ارتباط به وسیله علائم زنگ دار برقرار گردد.
تبصره-در چاه هایی که از وسایل حمل و نقل برای رفت و آمد کارگران استفاده یم شود علاوه بر علائم ارتباطی زنگ دار باید بین متصدیان تمام پذیرگاه ها و متصدی چرخ چاه ارتباط تلفنی نیز برقرار باشد.
ماده 248-تمام قسمتهای مربوط به دستگاه باربری در چاه از قبیل کابل، ماشین ها، ترمز ها و پاراشوت ها باید همه روزه بازرسی شوند و هر هفته یکمرتبه دستگاه های ایمنی مربوطه (پاراشوت – ترمز) آزمایش گردند و همچنین هر ماه یک مرتبه قسمت های حساس از قبیل اتصالی ها و قرقره ها از وجود روغن اضافی پاک شوند.
ماده 249-چرخ چاه باید مجهز به عمق نمایی باشد که حین عبور وسیله حمل و نقل از طبقات مختلف معدن زنگ اخباری را به صدات درآورد.
ماده 250-عمق نما باید هر بار که برای عمق هالی مختلف میزان میشود، آزمایش گردد.
ماده 251-کلیه وسایل باربری چاه ها باید به وسیله مسئول مربوطه هر هفته بازدید و نتیجه در دفتر مخصوص ثبت گردد. در صورت مشاهده نقص باید مراتب به طور کتبی به مسئول ایمنی و مسئول معدن گزارش شود تا نسبت به رفع آن اقدام گردد.
ماده 252-سرعت حرکت وسیله حمل و نقل هنگام حمل مسافر نباید از 8 متر در ثانیه تجاوز کند.
ماده 253-در چاه هایی که از چرخ چاه کلاج دار استفاده می شود هر موتور باید دارای ضامنی باشد که بازکردن ترمز و آزادکردن کلاج بطور همزمان امکان داشته باشد.
ث-بالابرها
ماده 254-بالابرهای دائم باید دارای ویژگی های زیر باشند:
راهنمای سرمایه گذاری در معادن ایران
-هدایت شده باشد
-سقوط اشیاء از داخل آنها ممکن نباشد.
-بار در داخل آنها بی حرکت بماند.
ماده 255-بالابرهای مخصوص حمل اشخاص باید دارای سرپناه و پاراشوت بوده و به علاوه دستگاه محرکه آنها مجهز به تنظیم کننده سرعت باشد، پلاک نشان دهنده ظرفیت سرنشین های این وسایل باید بطور آشکار در محل مناسبی نصب گردد. ظرفیت مذکور باید حداکثر برابر یا یک سوم ظرفیت باربری باشد که با این وسایل می توان حمل کرد.
تبصره-در بالابرهای جدید به شرط رعایت مسائل ایمنی به تضمین سازنده وجود پاراشوت الزامی نیست.
ماده 256-ماشین های چرخ چاه باید دارای ترمزی باشد که در صورت لزوم بتواند کابل را بی حرکت کند و چرخ چاه دستی باید مجهز به وسیله ای باشد که آنرا از گردش در جهت مخالف بازدارد ضمناً در ماشین های حمل اشخاص در صورت امکان جدا کردن چرخ چاه از موتور، داشتن ضامن ویژه ای به منظور جلوگیری از بروز هرگونه خطر الزامی است.
ماده 257-ماشینهای چرخ چاه باید به دو دستگاه ترمز جداگانه شامل ترمز عادی و ترمز ایمنی که هر یک بطور مستقل قادر به توقف ماشین باشد مجهز گردند کفشک این ترمزها ممکن است مشترک باشد ولی وسایل فرمان آنها باید کاملاً مجزا و در دسترس متصدی ماشین قرار داشته باشد همچنین باید حداقل یکی از ترمزها از نوع وزنه ای بوده تا در صورت قطع نیروی محرکه حداقل یکی از این دو ترمز چرخ چاه را متوقف کند.
ماده 258-در ماشینهایی که دارای جعبه دنده می باشد باید با یکی از ترمزها بتوان مستقیماً چرخ چاه را متوقف کرد.
ماده 259-ترمز ایمنی باید به نحوی باشد که در هر یک از موارد زیر بطور خودکار وارد عمل گردد:
الف-هرگاه اتاقک بالابر از چاه خارج و به قرقره ها نزدیک شود.
ب-هرگاه سرعت حرکت در نزدیکی پذیرگاه مقصد از 5/1 متر در ثانیه کمتر نشود.
ماده 260-باید وسیله ای وجود داشته باشد که هم زمان با بکارافتادن ترمز ایمنی، نیروی محرکه ماشین را بطور خودکار قطع کند.
ماده 261-بالابرهای دائمی که برای حمل اشخاص هم به کار برده می شوند بهتر است مجهز به وسیله نشان دهنده موقعیت اطاقک بالابر در چاه بوده و به علاوه باید بتواند با علامت صدادار نزدیک شدن آن را به پذیرگاه اعلام کند.
ماده 262-ماشینهایی که سرعت حرکت آنها از شش متر در ثانیه بیشتر است باید مجهز به وسایل زیر نیز باشند:
الف-وسیله ای که ترمزها را به نرمی وارد عمل می کند.
ب-وسیله محدود کننده سرعت در حدی که معمولاً عمل می کند.
پ-دستگاه ثبت کننده سرعت
ماده 263-هنگام حمل اشخاص باید علائم مخصوصی در پذیرگاه ها روشن شود و بطور واضح حمل مسافر را اعلام نماید.
ج-کابل ها (سیم بکسل ها)
ماده 264-جنس کابل باید مناسب با شرایط محیط کار انتخاب شود و در مقابل عواملی از قبیل اسید و غیره مقاوم باشد.
ماده 265-هنگام تحویل گرفتن هر کابل نو باید قطعه ای از آن را (بطور 4 متر) برای آزمایشات مقایسه ای در محلی خشک نگهداری نمود.
ماده 266-میزان مقاومت کابل نو (در مقابل پاره شدن) را هنگام تحویل گرفتن باید از طریق آزمایش خود کابل و یا آزمایش تمام عناصر آن معین و در ضمن میزان افزایش طول کابل را قبل از پاره شدن تعیین نمود و در هر حال باید هر یک از عنصرهای کابل از حیث کشش، خمش و پیچش نیز آزمایش شود.
ماده 267-کابل هایی که علاوه بر بارکشی برای حمل اشخاصی نیز بکار برده می شود باید در سال اول کار هر سه ماه یک بار و در سال بعد هر دو ماه یکبار به اندازه 2 متار از پایین آن بریده و آزمایش شود.
ماده 268-ضریب اطمینان کابل باید حداقل 6 باشد یعنی میزان بار مفید و بار مرده و کل وسیله باربری نباید از یک ششم مقاومت کابل تجاوز کند در صورت افزایش عمق چاه از 500 متر برای هر یکصد متر اضافی می توان یکدهم از این ضریب را کسر کرد و در هر حال وزن مذکور نباید از یک پنجم مقاومت کل کابل تجاوز کند.
تبصره – بالابرهای مالشی (نوع کپ) از شمول این ماده مستثنی می گردد. مواردی که ضریب اطمینان این تجهیزات باید برای عمق کمتر از 500 متر 7 و برای بیش از 500 متر 6 در نظر گرفته شود.
ماده 269-مدت استفاده از کابل بالابرهای مخصوص حمل اشخاص نباید از دو سال تجاوز کند.
ماده 270-قبل از بکارگیری کابل نو برای حمل افراد لازم است آزمایشهای ایمنی مطابق دستورالعمل سازنده انجام گیرد. بست ها و اتصال های مربوط به کابل باید دارای مقاومت کافی و مورد نیاز اینگونه وسایل بوده و ضریب اطمینان آنها از ضریب اطمینان کابل کمتر نباشد. مدت به کارگیری آنها نباید از ده سال تجاوز کند.
ماده 271-کلیه بازرشی ها و آزمایش های کابل و وسایل باربری مربوطه باید توسط اشخاص و سازمانهای صلاحیت دار و با روش های فنی معتبر انجام گیرد.
ماده 272-هرگاه پس از هر آزمایش مشاهده شود که تقلیل قابل ملاحظه ای در مقالومت کابل حاصل شده و یا بیش از ده درصد عنصرهای مشهود آن در طول سه گام پاره شده و یا تغییر محسوسی در شکل ظاهری کابل از نظر خوردگی یا سائیدگی یا تقلیل قطر و یا باز شدن پیچش آن حاصل شده باشد، آن کابل باید تعویض گردد.
ماده 273-در هر معدن که باربری از طریق چاه با وسایل بالابر انجام می گیرد بهره بردار موظف است دفتری برای ثبت موارد زیر در سر معدن اختصاص دهد:
الف-نام و نشانی کارخانه سازنده کابل و وسایل مربوطه
ب-مشخصات کابل، نوع سیم های بکاربرده شده و ساختمان آن و نتیجه آزمایش های انجام شده در باره کابل نو و محاسبه مقاومت کل کابل و همچنین آزمایش هایی که بر طبق مقررات مربوطه انجام می شود.
پ-تاریخ شروع استفاده از کابل و نوع باربری آن.
ت-وزن بار مرده کلیه وسایلی که کابل متحمل می شود بانضمام وزن کابل و همچنین حداکثر وزن باری که حمل می شود.
ث-تاریخ و نوع تعمیرات و تاریخ سر و ته کردن کابل
ج-تاریخ و علت خارج کردن کابل از سرویس
چ-مقدار عملکرد کابل در حرکت بطرف پایین و در حرکت بطرف بالا و میزان تن کیلومتر انجام شده.
ماده 274-جابجایی اجسام بلند از طریق بستن این اجسام به یک رشته طناب، کابل یا زنجیر به دلیل خطر لغزن ممنوع است.
ماده 275-دانستن وزن صحیح بار جهت انتخاب زنجیر، کابل یا طناب مناسب ضروری است.
ماده 276-برای کوتاه کردن زنجیر و سیم بکسل ها نباید آنها را گره زد و همچنین بارهای لبه تیز ساخته شده از مواد سخت را باید قبل از تماس با حلقه هیا زنجیر و یا سیم بکسل با حفاظ هایی پوشاند.
ماده 277-هیچگاه نبایستی جرثقیل در فضل بصورت آزاد رها شود. راننده جرثقیل مادام که بار در هوا معلق است نباید محل کار خود را ترک نماید.
آلودگی آبهای زیر زمینی تقریباً ناشی از فعالیتهای انسان است. در مناطقی که تراکم جهت زیاد و انسان استفاده می کند از خشکی، آبهای زیر زمینی خیلی آسیب پذیرند. تقریباًهر عملی که موجب تغییرات شیمیایی با هدر رفتن آب باشد ممکن است روی محیط زیست تأثیر بگذارد. زمانی که آبهای زیر زمینی آلوده شدند، از بین بردن آلودگی مشکل و هزینه زیادی دارد. برای جلوگیری از آلودگی، باید بفهمیم که چگونه آبهای سطحی و زیرزمینی با هم در ارتباط اند. آبهای سطحی و زیر زمینی به طور مستقیم با هم ارتباط دارند. در صورت وجود یک منبع سالم در مجاورت یک منبع آلوده، احتمال آلودگی آب بسیار زیاد است که منجر به آلودگی آبهای زیر زمینی می شود. شبیه به خواص شیمیایی، فیزیکی و بیولوژی آلاینده، آلاینده می تواند منتشر کند آلودگی در محیط های دیگر به وسیله جریان های آبخیزه ( بعضی از آلاینده ها به خاطر خواص فیزیکی و شیمیایی، همیشه از جریان آبخیزها پیروی نمی کنند)
هم آب و هم آلاینده ها جاری می شوند در جهت پستی و بلندی زمین از مناطق اشباع شده به مناطق خالی. خاکهایی که دارای خلل و فرج و نفوذ پذیر هستند تمایل دارند به انتقال آب و آلاینده های مختلف با سرعت شیبی به داخل یک آبخیز. زمانی که آبهای زیر زمینی به طور آهسته جابجا می شوند: آلاینده ها وارد آبهای زیر زمینی می شوند. به خاطر همین جابجایی آهسته، آلاینده ها تمایل دارند که اثراتشان را به طور غلیظ و به شکل یک توده پر در آبهای زیر زمینی به جا بگذارد. ( شکل شمارۀ 1). این جریان در امتداد مسیر مشابهی از آبهای زیر زمینی جاری می شود. اندازه و سرعتع توده بستگی به مقدار و نوع آلاینده دارد. آبهای زیر زمینی و آلاینده ها می توانند به سرعت از میان صخره ها عبور کنند. این صخره ها موجب به وجود آمدن یک مشکل غیر عادی در کنترل آلاینده می شود به خاطر اینکه صخره ها به طور گسترده دارای فضای مختلفی هستند و پیروی نمی کنند از خطوط تراز سطح منطقه یا شیبهیدرولیکی زمینی آلاینده هایی که به آبهای زیر زمینی نفوذ کرده اند ممکن است به چاه های اطراف برسند که آب بعضی از این چاه ها قابل آشامیدن است. آلاینده هایی که درآبهای سطحی وجود دارند می توانند به آلودگی آبهای زیرزمینی کمک کنند. معمولاً بزرگترین تفاوت بین یک منبع آلاینده و آبهای زیرزمینی آن پدیده های طبیعی خواهند بود که باعث افزایش غلظت آلاینده است. پدیده هایی مانند آسایش، روپگال شدگی ممکن است قرار بگیرند در لایه هایی از خاک در منطقه اشباع نشده و سبب کاهش غلظت آلاینده قبل از آنکه به آبهای زیر زمینی وارد شود آلاینده هایی که بدون عبور از مناطق اشباع شده و به طور مستقیم وارد آبهای زیر زمینی می شوند غلظت کمتری نسبت به دیگر آلاینده ها دارند به هر حال به دلیل اینکه آبهای زیر زمینی به آهستگی جابجا می شوند آلاینده های ورودی به این آبها معمولاً غلظت کمتری نسبت به آب های سطحی دارند.
منابع آلودگی آبهای زیر زمینی
منابع آلودگی ممکن است طبیعی، فعالیتهای انسان، اقامت، تجاری، صنعت و یا فعالیتهای کشاورزی باشد. آلاینده ها از راه های مختلفی می توانند وارد آبهای زیر زمینی شوند از جمله در اثر فعالیت هایی در سطح زمین مانند سرازیر شدن آبهای صنایع یا از طریق سیستم های ذخیره بنزین در زیرزمین و یا از طریفپق سازه های زیرزمینی مانند چاه ها.
منابع طبیعی:
بعضی از مواد در خاک وجود دارندکه ممکن است حل شوند در آبهای زیر زمینی مانند آهکی، منگنز، آرسنیک و ...... بعضی از این مواد تولید رنگ، بو ،مزه در آب می کنند. آبهای آشامیدنی که غلظت غیر قابل قبولی از این مواد را دارند استفاده نمی شوند به عنوان آب آشامیدنی یا مصارف خانگی مگر اینکه تصفیه شوند.
آلودگی آبهای زمینی:
دفع غلط و نامناسب فاضلابهای زیان آور و پر خطر فاضلابها و گندابهای خطرناک و مضّر همواره می باید به روش درست و صحیح دفع گردند، بدین معنی که باید گفت توسط گروه جهت دفع نمودن فاضلاب های خطرناک و یا از طریق سیستم شهری جمع آوری فاضلاب و در زبانهای مشخص این امر صورت گیرد. خیلی از مواد شیمیایی نباید به داخل سیستم فاضلاب خانگی ریخته شوند که اینها شامل مجموعه های روغن( مثلاً روغن موتور یا روغن پخت و پز)، مواد شیمیایی مربوط به چمن ،گیاه و باغ، رنگها و حلال ها و رقیق کننده های رنگ، داروهای ضد عفونی کننده و مواد گندزدا داروها، مواد شیمیایی مربوط به ظهور عکس و مواد شیمیایی مربوط به استخرهای شنا می باشد. و به نحوی مشابه خیلی از مواد بکار رفته در فرایندهای صنعتی نباید در فاضلاب محل کار ریخته شوند، زیرا آنها ممکن است بداخل یک منبع آب آشامیدنی راه یافته و آنرا آلوده سازند. شرکتها می باید آموزش دهند پرسنل خود را جهت استفاده صحیح از آب و نیز دفع و امحاء تمام مواد شیمیایی که در محل کار مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع خیلی مختلف و مقادیر زیاد از موا د شیمیایی در مکان های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد، اهمیت دفع صحیح فاضلابهای آبها را بویژه به لحاظ رعایت سلامت آبهای زیر زمینی را بیشتر می کند رها کردن و ریختن و نشت از محصولات نفتی و شیمیایی ذخیره شده: تانکهای ذخیره سطحی روی زمین و نیز مخازن زیر زمینی ذخیره، عمدتاً و عموماً استفاده می شوند. برای ذخیره سازی محصولات نفتی و سایر مواد شیمیایی بطور مثال خیلی از منازل و مجموعه های آپارتمانی، مخازن ذخیرۀ نفت زیر زمینی دارند. خیلی از این شرکت های تجاری و کارخانجات و نیز مجموعه های شهری و بخشهای عمومی، دارای تانکها و منابع ذخیرۀ گازوئیل، نفت، روغن موتور، یا مواد شیمیایی بوده و آنها را در محل های خود نگهداری می کنند. صنایع از مخازن دخیره استفاده م یکنند تا مواد شیمیایی مورد مصرف در فرایندهای صنعتی را نگهداری نموده و یا اینکه کند. آبها و فاضلابها و مواد دفعی خطرناک را نگهداری می کنند تا توسط یک حمل کنندۀ مجاز جهت احجأ به محل های دیگر حمل گردند. تقریباً 4 میلیون تانک و منبع ذخیرل زیر زمینی در ایالات متحدۀ آمریکا وجود دارد و در طی سالها، مواد محتوای خیلی از این تانکها و مخازن نشست داده و بداخل محط نفوذ کرده اند. اگر یک مخزن زیر زمینی نگهداری مواد شیمیایی و نفتی دارای نشست و سوراخ بوده و این نشست گسترش یابد، که عمدتاً رخ می دهد برای تانکها بدلیل فرسودگی و پوسیدن و زنگ زدن، محتویاتش انتقال می یابد از طریق خاک و به آبهای تحت الارضی( زیر زمینی) می رسد. مخازن یکه استاندارد های ایالتی و فدرال را برای سیستمهای جدید و به روز شده دریافت می کنند، احتمال کمتری وجود دارد که دچار مشکل شوند امّا نیز آنها کاملاً محفوظ از نشتی و طوراخ شدگی نیستند. رها کردن تانکهای زیر زمینی به حال خود و عدم خارج نمودن آنها پس از عدم استفاده، مشکل دیگری است زیرا امکان این تانکها، اغلب ناشناخته باقی خواهد ماند. تانکهای ذخیره سطح زمین نیز می توانند یک خطر بالقوه برای آبهای زیر زمینی محسوب گردند و این در صورتی است که طوراخ شده و نشستی در آنها رخ دهد و به نحو مناسب و مقتضی در محل خود آب بندی نشده باشند، نگهداری مواد شیمیایی بنحو نامناسب و غیر صحیح، نگهداری درهم و برهم و حمل غیر اصولی آنها و نیز کیفیت نا مرغوب حمل کننده های این مواد می تواند مخاطرۀ بزرگی برای آبهای زمینی محسوب شود. کامیونهای حمل کنندۀ سوخت و قطارهای حمل مواد شیمیایی و نفتی نیز مخاطرت بزرگ دیگری برای محبت نگهداری و آبهای زیر زمینی محسوب می شوند. هر سال تقریباً 16000 مورد نشست مواد شیمیایی از تانکرهای حمل سوخت، قطارها و تانکهای ذخیرۀ، رخ میدهد و شناسایی آنها اغلب در مواقعی است که مواد موجود در آنها، بداخل زمین انتقال یافته است. در مکان رخ دادن یک حادثۀ نشستی، مواد شیمیایی، اغلب با آب رقیق و آبکی شده و آنگاه بداخل خاک نفوذ کرده و احتمال الودگی آبهای زمینی را افزایش می یابد. آلوده شدن خاک از طریق هزاران مورد آلودگی ناشی از نشت کانالهای فاضلاب و حوضچه ها و چکه و پر شدن خاک در مراکز صنعتی یا شهری در کشور صورت می گیرد. مواد شیمیایی که می باید دفع گردند در فاضلابهای مخصوص، بداخل فاضلاب شهری راه یافته و از آن طریق خا را نیز آلوده می نمایند و علاوه بر این امر، وضعیت سیستم فاضلاب خانگی نیز تنظیم نبوده و چکه بداخل خاک صورت می گیرد. بدلیل چکه، مواد شیمیایی بداخل آبهای زمینی نفوذ می کنند و این امر بوسیلۀ بارندگیها و نزولات آسمانی و نیز جریانهای آبهای سطحی نظیر رودخانه ها، صورت می گیرد. حوضچه ها و کانالهای حرکتی مواد لازم است که وضعیت سفالی یا خطوط ساخته شده از مواد مصنوعی داشته و موادی که بواسطه شستشو از خاک می گذرند را بتوسط سیستم های جمع آوری، جمع آوری نمده و بدینوسیله، خاک را محافظت نمایند و در نتیجه آبهای زمینی نیز از آلودگی حفظ گردند. اگر چه بیشتر کانالها و حوضچه های مربوط به نگهداری و حرکت مواد شیمیایی و نفتی، چنین حفاظ هایی را ندارند. بیشتر کانالهای قدیم، عمدتاً مُشرف به سفره ها و حوزه های آب زیر زمینی و یا نزدیک به آبهای سطحی در جاهائیکه امکان انتقال و نشست و نفوذ به خاک وجود دارد اخداث شده اند و اگر چه این آبها کم عمق می باشند، لیکن به پتانسیل رساندن مواد الاینده به آبهای زیر زمینی را دارند. کانالهای حمل مواد چنانچه بنحو مقتضی پوشش داده نشوند می توانند به آلوده نمودن آبهای زمینی و خاکهای اطراف خود ادامه دهند و این پوشش دادن باید با مواد مناسب عایق بندی که مانع از نفوذ و بسط مواد شیمیایی و نفتی می شود صورت گیرد.
§ آبگیریهای سطحی و ظاهری:
آبگیرهای سطحی، مرتبط هستند با تالابها و استخرهای سطحی کم عمق و مردابهایی که بتوسط صنایع و سیستم های فاضلاب شهری برای ذخیره سازی و تحت عمل قرار دادن( جهت خنثی سازی شیمیایی) و امحأ فاضلاب های مایع مورد استفاده قرار می گیرند. در حدود 180000 تالاب و برکه و استخر مسطحی در ایالات متحدۀ آمریکا وجود دارد. همانند حوضچه های عمل نگهداری مواد نفتی و شیمیایی، امکانات جدید و تجهیزات برای حوضچه های سطحی مورد نیاز است تا خطوط ارتباطی و حوضچه ها را عایق بندی نمایند، لیکن حتی گاهی اوقات، همین تجهیزات نیز ممکن است نشست بدهند.
§مجاهای فاضلاب رو و گندابراها و خطوط لوله:
مجراهای فاضلاب و لوله های ارتباطی گاهی اوقات، دچار نشست سیالات میگردند و این نشست به خاک های اطراف و دوربُر آنها و آبهای زمینی صورت می گیرد. فاضلاب ها مشتمل هستند بر مواد آلی، نمک های غیر آلی، مواد سنگین، باکتریها، ویروسها و نیتروژن. سایر خطوط لوله که مواد شیمیایی و نفت در درون آنها جاری است نیز منبع نشست شناخته شده اند، بویژه مواد در داخل آنها در جریان بوده و حالت خورنده و موجب زنگ و خوردگی می شوند.
§افت کش ها و کردهای شیمیایی:
میلیونها تن از کولها و آفت کش های شیمیایی مثلاً ( علف کش ها که مواد سمی علیه علفهای هرز می باشند، حشره کش ها، داروها و عوامل کشندۀ حیوانات جونده، مواد دافع یا نابود کنندۀ قارچها و ضد کرمها( داروهای کشندۀ کرمها)) بصورت سالانه در ایالات متحدۀ آمریکا برای تولید محصولات استفاده می شود. علاوه ب کشاورزان، خانه داران، تجّار( برای زمینهای گلف) مراکز خدمات عمومی و همگانی و شهرداریها از این مواد استفاده می کنند. یک تعداد از این آفت کش ها و کردهای شیمیایی( برخی از آنها که به میزان بالایی سمی زهر آگین می باشند به داخل سفره های آب زمینی و زیر زمینی نفوذ کرده اند و این کار بدنبال استفادۀ طبیعی و یا حالت ویژه و خاص ایتفاده از آن ( بصورت افراطی و غیر طبیعی) انجام گرفته است. برخی از آفت کش ها در خاک . آب برای ماهای زیاد تا سالهای زیادی باقی می مانند. منبع بالقوۀ دیگر در خصوص آلودگی آبهای ارضی، بقایای حیوانی می باشد که نفوذ می کند به داخل زمین از سوراخهای ایجاد شده در زمین های کشاورزی ( لانه هایشان). این سوراخها می باید بنحوی مناسب بسته شوند . بقایای جانوران می باید از آنها خارج شوند. در بین سالهای 1985 تا 1992 ،دفتر EPA مربوط به آفت کشش ها و مواد شیمیایی زهری و سمی، و نیز فتر " آبها" یک تحقیقد در خصوص بقا و پایداری آفت کش ها انجام دادند تا مشخص سازند که چه تعداد از چاههای آب آشامیدنی در سرتاسر کشور وجود دارند که حاوی آفت کش ها و نیترات و مواد مرتبط با این مواد شیمیایی می باشند. تحقیق همچنین آنالیز و تجزیه و تحلیل نمود عوامل وابسته به آلودگی چاههای آبهای آشامیدنی بوسیلۀ آفت کش ها و نیتراتها را در تحقیق نمونه هایی از 1300 مورد از جاه های عرضۀ آب خانگی روستایی و نیز چاههای برداشت آب همگانی ( عمومی) دریافتند که تقریباً 6/3 درصد از چا ههای آب دارای نیترات با غلظت بالای مقدار حداکثر مجاز تعیین شده در سطح فدرال می باشد و نیمی از این چاه ها نیز حاوی نیترات بالای حداقل گزارش شده برای حد کجاز نیترات یعنی 15/0 میلی گرم در لیتر می باشند تحقیق همچنین گزارش داده است که تقریباً 80 درصد از چاههای آب که مورد آزمایش قرار گرفته اند حاوی علف کش ها در سطحی بالاتر از حداکثر آلودگی مجاز تعیین شده توسط کمیتۀ فدرال مشاورۀ سلامتی می باشد. تنها 10 درصد از چاه های روستایی بصورت عملی و عینی در مزارع واقع شده بودند. امّا یک میزان بیشتری از آلودگی توسط مواد شیمیایی کشاورزی در چاههای روشتایی که برای آب آشامیدنی مورد استفاده قرار می گیرند، وجود دارد. بعد از تجزیه و تحلیل های بیشتر، EPA بر آورد نمود که برای چاههایی که حاوی آفت کش ها می باشند ،درصد مهمی که احتمالاً حاوی و دارای غلظت شیمیایی بالایی متجاوز از حدود تعیین شدۀ زیانبار برای سلامتی، وجود دارد مثلاً حداکثر سطوح آلودگی و یا میزان و سطح تعیین شده توسط مشاورین تندرستی و سلامتی تقرباً 14 درصد از چاههای آب مورد آزمایش قرار گرفته، حاوی مقادیری بالایی از آفت کش ها( یک یا دونوع) بودند که بالاتر از حداقل گزارش شده و حدود قابل قبول در تحقیق می بود. عمومی ترین و رایج ترین آفت کشی که ملاحظه شده آترازین و متابولینرهای " دی متیل تتراکلرو فدالات" ( محصولات زیر مجموعۀ آن) باعلامت اختصاریDCPA که عموماً به آن داکتال گفته می شود) می بودند که در خیلی از برنامه های کنترل علفهای هرز و تیز جهت حفاظت چن از علفهای مهاجم بکار می رود.
§چاههای زهکشی:
چاه های زهکشی در مناطق و سرزمینهای مرطوب مورد استفاده قرار می گیرند تا کمک کنند به زهکشی آب و جمع آوری آن از سطوح زمین و حمل آن به خاک های عمیق تر. این چاه ها ممکن است حاوی مواد شیمیایی و باکتریهای مربوط به کشاورزی باشند.
§چاه های تزریقی:
برای زهکشی های سطحی و جمع آوری آبهای بارش و مازاد بروی سطح زمین، جمع آوری مایعات، دفع فاضلاب ها و دفع آبهای مناطق صنعتی، تجاری و مراکز همگانی و عمومی استفاده می شود این چاه ها توسط برنامۀ کنترل چاههای تزریقی تحت لارضی EPA، مورد استفاده قرار می گیرند در ایالات نیرانگلند، این چاه ها ممکن نیست که مورد استفاده قرار گیرند برای عملیات و استفاده های صنعتی و تجاری و دفع آبهای خطرناک از این مجموعه ها چاه های تزریقی استفاده شده در این ناحیه عمدتاً ک معمق هستند و شامل چاهک هها و چاههای خشک جهت تنظیم و هدایت آبهای حاصل از طوفانها و بارشهای ناشی از انقلابات جوّی می باشند. زهکش های سطحی، به لحاظ تاریخی و از دیر باز توسط حرفه های مختلف جهت آبهای اضافی و مورد استفاده قرار گرفته اند امروزه، چنانچه حرفه ای آبها و مایعات فاضلابی را به یک سیستم مخزن فاضلاب و گندابراه هدایت می شود و یا از چاه های خشک و یا زهکش های سطحی استفاده نمایند، می یابد اطلاعاتی را در خصوص عملیات و کارکرد خوش به EPA ایالات متحدۀ آمریکا و یا دایرۀ حفاظت محیط ایالاتی خود، ارائه نمایند. چاه های دفعی فاضلابها که به عنوان مخاطره ای برای آبهای آشامیدنی محسوب میشوند، ممنوع شده اند و می باید بسته شوند، به سیستم فاضلاب عمومی اتصال داده شده اند و یا به مخازن نگهداری و ذخیره مرتبز گشته اند.
§ چاههایی که به روش درست احداث نگردیده اند:
مشکلات مجتمع با چاههایی که به روش درستی احداث نگردیده اند از دیگر مشکلات مطرح است که می تواند منجر به لودگی آبهای زمینی شود و این در موقعی رخ می دهد که آبهای سطح زمین به داخل این چاهها ، هدایت شود.
§چاه هایی که به روشی درست و صحیح به حال خد رها نشده اند( چاه های متروکه):
این چاه ها می توانند بعنوان یک مجرا و معبر( مانال) عمل کنند که از طریق آن آلودگیها می توانند برسند به یک حوزه و سفرۀ آب و این در حالتی است که جدار محافظ و عایق بندی شده ودیوارۀ پوشش داده شده آن خارج گردد که اغلب نیز چنین اتفاقی م یافتد و یا اینکه پوشش محافظ آن، دچار پوسیدگی و متلاشی شدن گردد . علاوه بر آن برخی از مردم، چاه های متروکه را برای دفع فاضلابهایی نظیر روغن موتورهای تعویضی استفاده می کنند. این چاهها ممکن ایت به یک سفر ۀزمینی آب برسند که چاههای استخراج آ ب آشامیدنی از آن هزینه می شود. چاه های اکتضافی متروکه( بطور مثال برای نفت، کشف گاز . یا کشف زغال سنگ) و چاههای که برای تست بکار می روند و معمولاً نیز به صورت روباز و نپوشیده هستند نیز یک کانال و مجرای بالقوه جهت آلودگی آبها محسوب می شوند.
§ چاه های عرضۀ آب آشامیدنی فعال:
چاه هایی که به روشی ضعیف و نا مرغوب، می توان منجر به آلودگی آبهای زمین شوند. مسایل و مشکلات ساخت از جمله عایق بندی و پوشش معیوب و ناقص، پوشش ها و غلاف چاه نامناسب و یا فقدان صفحات بهم پیوسته، اجازه میدهد به آبهای خارج و هرگونه آلودگی های همراه که به داخل چاه ها راه یابند. منابع چنین آلودگیهایی می تواند آبهای مازادسطحی حاصل از بارندگی و یافاضلابهای حاصل از دامداریها یا سیستم های گندابها باشد. آلودگیهای جا گرفته در اطراف یک چاه می تواند کیفیت آب چاه را دچار تغییر و تنرلدرجه کیفیت نماید. مسائل و مشکلات مرتبط با احداث چاه ها، احتمال بیشتری دارد که در چاه های قدیمی رخ دهد که قبل از برقراری استانداردهای ناظر بر چاه ها نیز مقررات حاک بر فاضلابهای کشتارگاهها و چاه ها ی بویم احداث شده اند.
§ چاه های آبیاری که به شکلی ضعیف و نامرغوب احداث گردیده اند:
این چاه ها می توانند اجازه بدهند به آلودگیها که وارد آبهای زمینی شوند: اغلب آفت کش ها و کودهای شیمیایی که در زمینه های کشاورزی مجاور در این چاهها استفاده شیونده وارد آب این چاه ها می گردند.
فعالیت های معدن کاری:
معادن فعال و متروکه می توانند در امر آلودگی آبهای زمنی، مشارکت داشته باشند. رسوب و ته نشیتی می تواند مواد معدنی حل شدنی را از فاضلابهای معادن به آبهای زیر زمینی برساند( این مواد به عنوان پس مانده ها و مواد فاسد شناخته میشوند) این ضایعات، اغلب حاوی فلز، اسید، مواد معدنی و کانی و سولفید می باشند، معادن متروکه، اغلب بعنوان چاه ها و چاله گردان فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرند. علاوه بر آن، معادل گاهی اوقات هوا به داخل آنها پمپ می شود تا خشک شوند. این پمپ نمودن هوا می تواند موجب یک انتقال به سمت بالای آبهای آلوده زمینی شود که ممکن است به درون چاه آب مصرفی هدایت کنند.
تاثیرات آلودگی های آبهای زمینی:
آلودگی آبهای زمینی می تواند منجر به کیفیت نازل آب مصرفی شود( آب آشامیدنی) و نیز موج کاهش عرضۀ آب توسط چاه گردد، سیستمهای آب سطحی را دچار تغییر سازد، موجب بالا رفتن هزینه های تصفیۀ آب گردد و موجب افزایش قیمت و هزیه برای روشهای دیگر بدست آوردن آب شود و بصورت بالقوه، یک مشکل برای امنیت و سلامت بشری گردد. تبعات آبهای زمیین آلوده و یا آبهای سطحی تغییر کیفت داده، اغلب جدّی است و بطور مثال، دهانه و مصب رودخانه هایی که بوسیلۀ نیتروژن بالای منابع آبهای زمینی، تاثیر پذیرفته اند، وضعیت مکان زندگی حلزونها و صدف بودن را از دست داده اند. در برخی موارد و نمونه ها آلودگی آب زمینی، بحدی حاد و شدید است که عرضۀ آب از آن چاه و سفرۀ زیر زمینی آب باید رها شده و آن چاه بصورت متروکه باید اعلام گردد.( برای آب شامیدنی). در برخی موارد دیگر، آب زمینی می تواند پالایش و تصفیه شود و مجدداً مورد استفاده قرار گیرد و این در صورتی است که آلودگی خیلی حادو شدید نیباشد و شهرداری و سایر ارگانها مایل باشند که مقداری هزینه برای تصفیه آب انجام دهند. تعقیب و پیگیری اصلاح و بهبود در کیفیت آب و روشن نمودن و کنترب وضعیت بمدت سالهای زیادی جهت رفع آلودگی، لازم می باشد. از آنجا که آبهای زمینی عمدتاً به آهستگی حرکت می کنند، لذا آلودگی برای مدتهای طولانی و مدیدی از زنان، کشف نشده و نا یافته اقی می ماند. این امر تصفیۀ یک سفره و حوزۀ آب را که آلوده می باشد، سخت و دشوار می سازد ،اگز و نگوییم غیرممکن، اگز تصفیه آب مورد قبول واقع شود، هزینه آن از هزاران تا میلیونها دلار خواهد بود. همینکه منبع آب آلوده کنترل شد یا آلودگی از بین رفت، آبهای زمینی آلوده می تواند به چندین روش مورد ع مل اصلاح کردن و تصفیه قرار گیرد.
خودداری از آلودگی آب جهت جلوگیری از طرایت و انتقال این آلودگی ،پمپ نمودن آب، اصلاح و تصفیۀ آن و بازگرداندن آن به سفرۀ آب زیر زمینی، تعیین وضعیت آب که آیا آلوده است یا قابل مصرف است، چنانچه آلوده است، مورد تصفیه قرار گیرد، اجازه دادن به آب که سختی آن و آلودگیش کاهش یابد( بطور طبیعی، توأم با پیگیری و دنبال نمودن وضعیت) و توأم با دنبال نمودن یک عملیات و انجام صحیح کنترل شرایط منبع آب و آلودگی آن.
انتخاب تکنولوژی اصلاحی مناسب مبتنی بر عوامل و فاکتورهای اختصاصی وضعیت مکانی می باشد و اغلب از مجموعۀ عوامل مرتبط با هدف تصفیه و پالایش محسوب شده و ریسک بالقوه ای نیز وجود داد در رابطه با سلامتی انسان و محیط زیست که ایجاب می کند که حتماً این تصفیه صورت گیرد. تکنولوژی انتخاب شده باید واجد شرایطی باشد که اهداف تصفیه و پالایش را برآورده سازد. تکنولوژیهای مختلف و زیادی، موثر باشند برای گونه های مختلف آلودگی و اغلب چند تکنولوژی با یکدیگر ترکیب می شوند تا روش اصلاحی مطمئنی حاصل شود. موثر بودن روش اصلاحی و ترسیمی، بستگی دارد به شرایط هیدرولوژیکی( آب شناسی منطقه) که می باید قبل از انتخاب گزینۀ اصلاحی( جهت رفع آلودگی) مورد ارزیابی قرار گیرد. با داشتن و دانستن سختیو دشواری کار و هزینه های بالای پالایش و تصفیه یک سفره و حوزۀ آب آلوده شده، برخی ازجوامع، چاههای آلوده را به صورت متروکه رها کرده و اگر امکنپذیر باشد، از سایر منابع آب استفاده می کنندک بکار بردن منابع عرضۀ جایگزین یک ورد نسبتاً ( و بلکه بسیار) پر هزینه جهت آب آشامیدنی می باشد یک راه حل موقتی و پرهزینه آنست که از آبهای بطری شده خریداری گردد امّا این یک راه حل منطقی برای دراز مدت نمی باشد که یک جامعه مشکل آب آشامیدنی خود را بدین طرق حل کند. یک جامعه ممکن است تصمیم بگیرد که چاه های جدیدی احداث کند و در نواحی دیگری، بروی سفره ها و حوضه ها یآب دیگری، در چنین حالتی کنترل فرایند احداث این چاه ها و نیز چاه های سابق ضروری است تا مجدداً چاه های جدید، آلوده به آبهای چاه های قدیمی نگردند.
مشکلات و سائل بالقوۀ مرتبط با سلامتی:
یک تعدادی از میکروارگانسیم ها و هزاران مورد از مواد شیمیایی سنتزی، این توان بالقوه را دارند که آبهای زمینی زا آلوده نمایند. آبهای آشامیدنی حاوی باکتریها و ویروسها می باشند که موجب بروز بیماریهایی نظیر هپاتیت، و باویا " گیاردیاسیس" م یگردد و بیماری " دوتموی گلبولی" یا سندرم " بچۀ چشم آبی"، بیماری است که تاثیر بروی کودکان کوچک( خردسالان) می گذارد و می تواند از طریق آب آشامیدنی ایجاد شود که در آن نیترات بالایی وجود دارد. بنزین که یک ترکیب از گازوئیل م یآِد، یک " گارسینوژن" شناخته شده می باشد. تا ثیرات جدّی آبهای آلوده بر روی سلامتی انسانها کاملاً مشخص است و موجب عارضه هایی در کودکان بطور مثال مشکلات ذهنی- یادگیری عصبی- چشمانی و حتی مشکلات با روری و نازایی است. مزان غلظت و درصد مجاز عوامل موجود در آب توسط قوانین فدرال ایالات متحدۀ آمریکا تدوین شده است. اگر چه برای صدها عنصر شیمیایی و زیانبخش دیگر، عهنوز قاعده و قانونی تدوین نشده است. و خیلی از تاثیرات این مواد بروی سلامتی یا ناشناخته مانده است. و باید بدرستی شناخته نشده است. جلوگیری از رسیدن آلودگیها به آبهای زمین، بهترین راه جهت کاهش خطرات مرتبط با سلامتی است که در نتیجۀ کیفیت پایین آب آشامیدنی بوجود می آید.
وضع قوانین جهت نگه داری و مواظب از آبهای زمینی:
چندین قانون فدرال، کمک می کند به حفظ نگهداری کیفیت آبهای زمینی، قانون ایمنی آبهای آشامیدنی(SDWA) بر مبنای3 برنامۀ حفاظتی منابع آبهای آشامیدنی استوار گردیده است. برنامۀ حفاظت سرچشمه ها و منابع آب، برنامۀ حفاظت منابع و آبخیزدار، برنامه ارزیابی منابع آبی، همچنین جهت تنظیم و قانونمند کردن استفاده از چاههای تزریق زیرزمینی برای دفع فاضلابها نیز قوانینی توسط EPA و ایالات مختلف تدوین شده است که این اختیار را میدهد به ایالتها که آبهای آشامیدنی عرضه شده توسط سیستمهای ب عمومی را به سمت برخورداری از حداقل استانداردهای تعریف شده، هدایت کنند. قانون " آب پاکیزه و تمیز" که آبهای زمینی را تنظیم و قاعده مند می کند نیز به نگهداری آبهای سطحی بسط داده شده و آنها را نیز تحت پوشش دارد. این قانون استانداردهایی را برای جلوگیری از آلوده شده آبهای سطحی و میزان مجاز ناخالصیها در آنها، در نظر گرفته است. قانون اصلاح و بهبود و حفاظت منابع (RCRA) نیز در خصوص آلودگیها، ناخالصیها و فاضلابهای خطر ناک و غیر خطرناک تدوین و ارائه نموده است. قانون " مسئولیت، غرامت ،واکنش محیطی جامع" (CERCLA) یا سوپرفوند، مختار م یکند حکومت را که تصفیه و پالایش نماید آلودگیها را و یا منابع بالقوۀ آلودگی را که مکانهای تولیدی فاضلابهای خطرناک و یا مراکز تولید مواد شیمیایی ایجاد می نمایند و این اثر شامل آلودگی مربوط به عرضۀ آبهای آشامیدنی و تهدیدات بالقوه ا که متوجه آنها ست، می باشد. همچنین قانون CERCLE شامل حقوق اجتماعی برای شناخت راههای جلوگیری از آلودگی می باشد. قانون علف کشها، حشره کشها، و آفات و قارچهای انگلی مربوط به دولت فدرال، تنظیم و قاعده مند می نماید استفاده از آفت کشها را. قانون کنترل مواد (TSCA) استفاده از مواد شیمیایی ساخته شده را تنظیم قاعده مند می نمایند.
مقدمه مديريت نگهداري ساختمان، يكي از موضوعات مهم در مديريت ساختمان مي باشد، كه تاكنون در كشور ايران مورد توجه جدي قرار نگرفته است. بطور كلي دوره تعمير و نگهداري ساختمان در حدود نود و پنج درصد دوره حيات يك ساختمان را - از زماني كه مفهوم ذهني ساخت شكل مي گيرد تا پايان عمر آن- به خود اختصاص مي دهد. با اعمال يك سيستم مناسب مديريتي در بخش تعمير و نگهداري نه تنها مي توان كيفيت ساختمان را افزايش داد بلكه امكان بهينه سازي هزينه ها نيز فراهم مي گردد. بديهي است با توجه به اين مطلب تعمير و نگهداري ساختمان و مديريت آن از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. در اين پايان نامه ابعاد مختلف مديريت نگهداري ساختمان مورد مطالعه قرار گرفته است. نظر به اينكه داشتن مديريتي صحيح و مناسب، نيازمند داشتن يك سازماندهي جهت اعمال اهداف مديريت مي باشد، به همين جهت در اين پايان نامه همچنين مقوله سازماندهي تعمير و نگهداري مورد مطالعه قرار گرفته است.از آنجا كه آموزش و پرورش در ايران داراي بيشترين ساختمان بعداز خانه هاي مسكوني مي باشد و همچنين با توجه به اهميت مدارس، در اين پايان نامه مديريت تعمير و نگهداري مدارس و چگونگي سازماندهي آن در وضعيت فعلي مورد نقد و بررسي قرار گرفته و براي بهبود آن، سازمان جديدي ارائه شده است. تعمیر ونگهداری ساختمان
مبحث تعمیرو نگهداری در ساختمان مدتهاست درسراسر جهان بویژه در کشورها ی توسعه یافته مورد توجه قرار گرفته است.با اینکه اهمیت این بخش از صنعت وتکنولوژی ساختمان از سوی محافل علمی و تحقیقاتی معتبر جهان بدست مآید شناخته شده متاسفانه در بعد کاربردی و علمی آنگونه که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است .برای جلب توجه بیشتر دست اندرکاران امر ساختمان به این مسئله مهم در اواخر دهه 1970 شواری جهانی اسناد و مدارک وتحقیقات ساختمان توجه به ارتقای کیفیت تخصصی در امر مدیریت تعمیر ونگهداری ساختمان را در دستور کار خود قرار دادو کمیسیون را نیز به مطالعه روشهای گسترش بکارگیری یافته های علمی تخصیص داد. یکی از کارهای پر هزینه در کلیه کشورها تعمیرو نگهداری ساختمانهاست که هزینه قابل توجهی را به خود اختصاص می دهد این هزینه ها که جزء سرمایه های ملی است به طور مشخص و ملموس نیست .ولی در کشورهای که در این مورد بررسی های به عمل آمده است مانند انگلستان هزینه تعمیرات سالانه ساختمان ها را بیشتر از 2 میلیارد پوند براورد کرده اند. حال با توجه به سطح بالای هزینه تعمیرات ساختمان ها در کشورمان چنانچه با اتخاذ مدیریتی مناسب درصدی از هزینه ها را کاهش داده و صرفه جویی کنیم. رقم قابل توجهی خواهد بود که طبیعتا به سرمایه ملی باز گردانده می شود .امروزه موضوع تعمیر ونگهداری در موضوعات پزوهش و اجرا نقش مهمی ایفا می کند . تمامی ساختمان ها پس از ساخت نیار به تعمیر ونگهداری دارد .نحوه تعمیرو نگهداری نقش بسزایی در افزایش هزینه های ساختمان در زمان بهره برداری دارد.در اثراعمال سیستم مناسب نگهداری از انجام تعمیر در سطح وسیع جلوگیری شده و در نتیجه از هزینه ی قابل توجه تعمیر در سطح وسیع کاسته می شود. بکار گیری یک سیستم مدیریتی برای انجام نگهداری ساختمان ها بسیار با اهمیت است زیرا بدون داشتن سیستم مناسب کار نگهداری سلیقه ای بوده و بازده لازم را نخواهد داشت تمامی این عوامل ایجاب می کند که یک سیستم مدیریتی از مرحله مناقصه تا مرحله اجرا در عملیات تعمیرو نگهداری ایجاد شود. تعمیر ونگهداری ساختمان (تعمیر کاشی) دلایل مهم ترک وشکست کاشی
دلیل عمده ترک وشکسته شدن کاشی درساختمان نشست ساختمان میباشد.دلیل دیگر جنس لعاب کاشی از شیشه و سیلیس می باشد و با کوچکترین فشار ترک و خرد میشود.درگاهی موارد کاشی پشت لوله های آبگرمکن یا دود کش بخاری و مکان های دیگری قرار میگیرد که باعث میشود کاشی گرمای زیادی به خود جذب کند و بر اثر انقباض و انبساط کاشی ترک می خورد در ضمن برای جلوگیری از این امر لوله ها را با پشم شیشه می پوشانند وبرای چسبندگی بهتر ملات با عایق پشم شیشه از تور سیمی استفاده میکنند.
با چکش سبک به گوشه آن ضربه زده و آنرا خرد کرده وکامل جمع میکنیم محلی را که باید کاشی جدید نصب گردد کاملا تمیز کرده و به مقدار کافی از چسب کاشی استفاده میکنیم دقت شود چسب شره نکند و فقط جوابگوی نگه داشتن کاشی باشد.باتخماق به گوشه های آن به آرامی ضربه میزنیم تا به خوبی بچسبد. تعمیر کاشی کاری به روش بنایی پس از خرد کردن کاشی های ترک دار ملات پشت آن را به اندازه 2سانتیمتر کاملا خالی و تمیز میکنیم محل را آبخوار میکنیم ملات ماسه سیمان ریز دانه را با عیار کافی تهیه و در محل میگذاریم کاشی زنجاب شده را در محل خود قرار میدهیم وبا تخماق بر تمام سطح میکوبیم وهم سطح وتراز، نسبت به کاشیهای اطراف اجرا میکنیمپس از نصب کاشی آنرا با پودر سنگ وسیمان رنگی نسبت یک به چهار بند کشی میکنیم و با پارچه سطح کاشی را تمیز میکنیم. نصب کاشی روی ترکهای عمیق دیوار دو ردیف از کاشی های اطراف ترک را خرد میکنیم تا بتوانیم تعمیرات را به خوبی انجام دهیم. ملات پشت کاشی را کاملا میگیریم . آجرکاری و عرض ترک را تا ارتفاع عمق لازم خالی میکنیم.
پس از اجرای سفت کاری (نصب و ترتیب دادن به آجرها)نصب کاشی ها را با استفاده از گل رس ودوغاب ریزی ادامه میدهیم درمرحله آخربند کشی و سطح را تمیز میکنیم برای تراشیدن کاشی از تیشه تیز و سمباده برقی استفاده میکنیم .وبرای جدا کردن کاشی(دو نیم کردن)ازمیخ مخصوص و تیزی سطح پشت کاشی را خط انداخته وشیار سراسری ایجاد کرده و دو گوشه کاشی را اهرم کرده وازهم جدا کنیم.که امروزه این کار به وسیله دستگاه کاشی بر انجام میشودگاهی مواقع لازم میشود کاشی را سوراخ کرد مثلا برای عبور شیرآلات و یا پریزهای برق از تیشه دو سر و تیشه کلنگی ونوک تیز و گاهی مواقع از گازانبر استفاده میکنیم دلایل طبله کردن کاشی (منظور از طبله کردن کاشی در آمدن کاشی از سر جای خود میباشد)
بی توجهی در ملات گذاری استفاده از کاشی کاملا خشک به کارگیری روشهای غلط دوغاب ریزی استفاده کردن خاک رس در ملات ماسه و سیمان روش تعمیر طبله کردن کاشی پس از خالی کردن ملات قدیمی کاشی را نصب و تعمیر کرده برای نصب میتوان از چسب کاشی استفاده کرد و سپس از دوغاب بندهای کاشی کاری را بند کش و تمیز میکنیم. تعمیر ونگهداری ساختمان (تعمیر موزائیک) به چه دلایلی موزائیک ها لق میشوند
چنانچه ماسه ملات موزائیک فرش ، شسته باشد از نوع درشت دانه بعلت زبری بین ملات و موزائیک پیوند به وجود نمی آید و به مرور زمان بر اثر رفت وآمد و جابجایی و سایل و غیره موزائیک فرش نیز لق میشود. جلوگیری از لق شدن موزائیک باید از ماسه ریز دانه سیلت دار استفاده کرد تا سبب چسبندگی هر چه بیشتر ملات و موزائیک شود. باید سطح موزائیک را از گرد و غبار پاک کرد . روش تعمیر موزائیک هایی که لق شده اند (تعمیر جزیی) موزائیک و موزائیک هایی که لق شده اند را با لبه کاردک یا کمچه از جای در آورده سطح ملات زبره را گرد گیری و مرطوب میکنند. موزائیک راازملاتهای قدیمی پاک میکنیم(دوغاب اطراف را میتراشیم)وآن را زنجاب میکنیم دوغاب اصلی ساخته شده را روی ملات سابق زبره که سخت شده میریزیم و موزائیک را در جای قبلی خود قرار میدهیم . و سطح موزائیک لزوم با مشت و تخماق میکوبیم عمل دوغاب ریزی را بلافاصله در موزائیک های لق شده انجام میدهیم.با پودر سنگ .سطح دوغاب اضافی را خشک و سپس با کمچه جمع میکنیم اگر دو سر موزائیک را به اندازه نیم سانتیمتر بتراشیم ملات دوغاب بین آنها بهتر قرار گرفته و چسبندگی بیشتری به وجود می آید.برای خود گیری بهتر موزائیک سطح آن را تا 48 ساعت با پارچه و گونی نمدار مرطوب نگه میدارندچنانچه چسب کاشی در دسترس باشد پس از غبار گیری موزائیک بجای دوغاب از چسب استفاده شود بهتر است اگر لقی موزائیک به تعداد فراوان یا در کل سطح باشد به تعمیر کلی می پردازیم. موزائیک ها را جمع میکنیم. دوغاب اطراف آنها را میتراشیم و آنها را مرطوب میکنیم. سطحی که قرار است موزائیک روی آن قرار بگیرد (زبره) را کاملا مرطوب کرده و ملات ماسه بادی و سیمان با عیار 250 کیلو گرم در متر مکعب را روی ملات قبلی اجرا میکنیم.موزائیک فرش را با ریسمان کشی بنایی میکنیم.
*ملات های زبره قبلی جمع آوری نمی گردد. مگر در کف سازی کمبود ارتفاع به وجود آید.قطر ملات باید بین 1.5 تا 2 سانتی متر باشد . در زیر موزائیک های فرش شده هم نباید از 5 میلیمتر کمتر باشد و کرم گذاری با دقت صورت بگیردگاهی مواقع لازم است از نیم یا سه قدی استفاده کرد .در این حالت پست موزائیک را با تیشه تیز خط انداخته و خالی کرده ( میتراشیم) و با چکش به آن ضربه زده از هم جدا میکنیم. تعمیر موزائیک و ملات شکسته شده
موزائیک های شکسته شده را جمع آوری میکنیم با قلم و چکش با اندازه 1.5 سانتیمتر ملات را میتراشیم اگر خرابی بیشتر باشد مقدار 1.5 افزایش پیدا میکند تا حدی که به موزائیک های اطراف خسارتی وارد نکند. طوح موزائیک ها را مرطوب وملات ماسه و سیمان را با عیار کافی نسبت 1 به 4 آماده میکنیم موزائیک را اجرا کرده و با مشت و تخماق میکوبیم تا ملات در خلل و فرج آنها بخوبی نشست کندسطح کاشی را کاملا تراز کرده و سپس عمل دوغاب ریزی و تمیز کردن سطح را انجام میدهیم دلایل چال شدن سطح موزائیک به خاطر افت خاک های نرم و فروکش شدن چاهک ها و مقاوم نبودن زیر سازی به مرور زمان موزاییک فرش مشکند و فرو کش میکند. دلایل قوزو کپ شدن سطح موزائیک آهک های ناشکفته ای که در سطح زیر موزائیک فرش ودر چاله ها مدفول شده بعد از آبخور شدن آن شکفته میشود ازدیاد حجم پیدا میکندو سطح موزائیک را قوز و کپ میکند دلایل یخزدگی موزائیک وبلند شدن موزائیک بعلت باز بودن درزهای موزائیک و عدم بی توجهی در امر دوغاب باعث میشود که آب باران زیر کف پوش نفوذ کند و یخ بزند ازدیاد حجم به وجود آید و موزائیک از جای خود بلند شود. روش های تعمیر سه مواردی (یخزدگی .کپ.وچال شدن ) موزائیک
موزائیک کف و دوغاب سخت شده اطراف موزائیک را جمع آوری میکنیم ملات زیر موزائیک را کاملا جمع آوری میکنیم و اگر لازم باشد سطح را میکوبیم یا شفته ریزی میکنیم موزائیک فرش را با ملات مرغوب و با رعایت مرطوب سازی اجرا کرده. برای دوغاب ریزی درزها را بیشتر از 5 میلیمتر باز میکنیم دوغاب ماسه بادی و یا خاک سنگ و سیمان با عیار کافی تهیه میکنیم و سپس سطوح موزائیک را طوری که مجدا درزها خالی نشود. تمیز میکنیم. انواع ترک در ساختمان و تعمیر آن (تعمیر و نگهداری ساختمان)
افت پي بر اثر عواملي همچون رطوبت و فشارهاي وارده از طبقات ، بي مقاومتي خاك و عملكردهاي آن پيش مي آيد . همچنين نوع مصالح مصرفي و اجراي غيرفني ، سبب نشستهاي پي مي شود . در مجموع ، بر اثر حركات زمين ، اسكلت بنا حركت مي كند و شكستهاي مختلف كه شامل تركهاي عميق و يا معمولي و در مواردي به شكل مويي است ، نمايان مي شود. موقعيت ترك : تركهاي عميق : اين تركها گاهي به طور دائمي به وجود مي آيد و دليل آن نشست مرتب پي است كه در اين صورت ، بودن ساكنان در ساختمان خطرناك است. تركهاي ثابت : معمولا پس از نشست پي ، تحرك ساختمان كم مي شود. اين پديده بر اثر قطع رطوبت و فشرده شدن سطح زير پيش مي ايد. در نتيجه ، شكست و افت ديوارها و اسكلت بنا نيز متوقف ، و حالت ترك ثابت مي شود. موي تركهاي معمولي : اين تركها در اثر افتهاي كوچك در اسكلت بنا و به واسطه نيروها و در مواردي به علت نوع مصالح اندود به وجود مي ايند. رطوبت ، انقباض و انبساط حاصله در مقابل خشك شدن سطوح مرطوب ، باعث ايجاد تركهاي مويي مي شود. حالتهاي ترك : ترك را به شكلهاي مختلف مي توان آزمايش كرد. نوع خطرناك و بدون خطر آنها را به شكلهاي زير مي توان شناسايي كرد: الف) بند دوقسمت ديوار را كه بر اثر تركهاي عميق از يكديگر جدا شده اند ، با گچ دستي طوري كف كش مي كنيم كه ملات فقط دو قسمت جدا شده را پوشش دهد ؛ يعني در تركها نفوذ نكند پس از خودگيري و خشك شدن ملات گچ ، چنانچه از ديوار جدا شود ، اسكلت در حال نشست و افت كامل است كه بايد در مورد آن با احتياط رفتار كرد. ب) در موارد ذكر شده در بالا ، مي توان روي ترك دو قسمت جدا شده ديوار را نوار كاغذي از جنس كاهي نازك به ابعاد 30*3 سانتيمتر به شكل ضربدر (*) با پونز نصب كرد. چنانچه كاغذ پاره شود ، شكست و نشست در ساختمان بسيار خطرناك مي باشد. در اين صورت ، ساختمان بايد از سكنه خالي شود. ج) در نشستهاي خطرناك ، كلاف پنجره بر اثر نيروي فشار ، اهرم و دفرمه مي شود . به علت بالا بودن ضريب شكنندگي ، شيشه پنجره ها ترك مي خورند و مي شكنند. د) در افتهاي مداوم پي و مواقع سكوت ، صداهاي "تك تك " كه حاصل ترك مصالح و بويژه اجركاري است ، شنيده مي شود. روش تعمير تركها همانطور كه گفتيم ، بر اثر نشست ، تركهايي به وجود مي آيد كه برخي از آنها مويين و ريز هسنتد . با خالي كردن اطراف آنها و با " كشته كشي " و كشيدن پنبه آب روي سطوح تركهاي مويين آنها گرفته و آماده نقاشي مي شوند. تركهاي نيمه عميق بر اثر حركت پذيري سقف توفال كه از انقباض و انبساط رطوبت و حرارت حاصل مي شوند . تركهايي به وجود مي آيد . اين تركها را با نوك كاردك و ماله خالي مي كنيم و پس از " آماده كشي " و پرداخت كشته و پنبه زني ، تركها را مي گيريم و آماده نقاشي ميكنيم. تركهاي عميق اطراف ترك را با تيشه مي تراشيم و سپس درز آن را كاملا خالي مي كنيم. كاربردن گچ دستي و كف كش كردن ، درون ترك را پر و سطح آن را با گچ آماده صاف مي كنيم . سپس با گچ كشته و پنبه اب ، سوح آن را كاملا پرداخت و آماده نقاشي مي كنيم. توجه شود : چون سطح كشته كشي در بعد بيشتري انجام مي شود تا خطر كپ كردن به وجود نيايد ، بابد اصولي را به كاربرد تا سطح ترك از اطراف به شكل پخ از گچكاري و اندود برداشته شود تا عمق ترك در سطحي عريض پيوند شود. به اين عمل اصطلاحا " پرداخت كردن ، كشته و همسطح كردن با زمينه در گچكاري قديمي " مي گويند. ترك در تقاطع ديوار ديوارها بر اثر نداشتن پيوند با هشت گير ترك مي خورند . در مواقعي نشست و شكست ديوارها ، تركها كاملا باز و رويت مي شوند . در بعضي موارد ، اين تركها بسيار عميق هستند ؛ به طوري كه مي توان دست را در درون آنها حركت داد . در اين حالت ، چنين عمل مي كنيم : 1- سطح ترك را از دو طرف كاملا با تيشه مي تراشيم ، و پس از جارو ، سطوح آن را كاملا مرطوب مي كنيم . 2- چنانچه لازم باشد ، كنارهاي ترك را با قلم و چكش چند سانتيمتر بازتر مي كنيم تا نشست گچ با عمق بيشتري انجام شود. 3- ملات گچ تيزون را شلاقي در درون ترك مي كوبيم تا سطح ترك كاملا پر شود. 4- پس از پر كردن ترك به شكل سرتاسري و كف كش كردن گچ تيزون ، اندود گچ و خاك را اجرا مي كنيم. 5- در صورت نياز ، ترك را شمشه گيري مي كنيم تا در سطح گچكاري يكنواختي به وجود آيد. 6- با گچ آماده و سپس گچ كشته ، سطح اندود را " سفيدكاري" مي كنيم و با پنبه آب زدن براي پرداخت ، گچكاري را خاتمه مي دهيم. توجه شود: چنانچه در محل تقاطع ديوار ديوار ابزار گرد زده شود ، يعني ماهيچه به وجود آيد ، ترك مجددي پيش نخواهد آمد . ترك در نعل درگاه به علتهاي زير ، نعل درگاه و سوح زير آن مي شكنند : الف) در اثر نشست ستون زير نعل درگاه ، به علت اهرم شدن آن ، برش افقي به وجود آيد. ب) برشهاي عمودي به خاطر وجود پيوند و اثر نيروهاي فشاري در امتداد تير نعل درگاه و برشهاي طولي بعد از مقدار گير نعل درگاه به وجود مي آيد كه در هر دو حالت ، جداره تركها را مي تراشيم ، باز مي كنيم و سپس گرد آن را مي گيريم . بهد ، محل مرطوب شده را با اصطلاحا گچ تيزون ( زودگير) پر مي كنيم و زمينه را با كشته كشي آماده مي سازيم و سپس تركها را به ترتيب ترميم و تعمير مي كنيم. پيوند در تركهاي عميق چنانچه ترك عميق باشد ، رجهاي بريده شده را از دو طرف به اندازه يك نيمه ، خالي مي كنيم و با به كاربردن ملات مرغوب و اجرهاي راسته مقاوم ، سطح ترك را در عزض ديوار با رعايت پيوند ، كامل مي گيريم و سپس مبادرت به اندودكاري مي كنيم. در اين صورت ، اثر ترك كلي محو مي شود. در بعضي موارد ترك به حدي است كه از بيرون نور و اشيا قابل رويت مي شود . به طور مسلم ، اين ترك و شكست و نشست از پي شروع مي شود و تا بالاترين قسمت ساختمان ادامه مي يابد كه براي تعمير ان ، به اينصورت عمل مي كنيم : مسير ترك را در كفسازي دنبال مي كنيم و با برداشتن كفسازي به پي مي رسيم . تعمير از پي شروع مي شود . پاز كرسي چيني ، جداره ترك را جهت به وجود آوردن پيوند خالي مي كنيم . پس از بنايي ترك مذكور ، در عمق ديوار اندود و سفيدكاري انجام مي دهيم. |